Fotobewerking met Lightroom

Lightroom is meer dan een fotobewerkingsprogramma. Het is een veelzijdige familie van programma's die alles bieden wat je nodig hebt om je foto's te bewerken, te ordenen, op te slaan en te delen en dat op elk apparaat: PC, Mac, tablet en zelfs smartphone. In deze eerste les bekijken we de programma's uit de Lightroomfamilie en worden de belangrijkste verschillen tussen Lightroom Classic en Photoshop CC belicht.

Daarna krijg je alvast een overzicht van de modules in Lightroom Classic, het desktopprogramma dat we het vaakst zullen gebruiken in deze lessenreeks.

In een tekstverwerker werk je met een document, in een rekenprogramma werk je met een werkblad en in Lightroom Classic... werk je met een catalogusbestand.

Het catalogusbestand is een soort database met tabellen en velden waarin foto's opgenomen worden die je wenst te bekijken of te bewerken. Ook alle fotobewerkingsstappen worden in dit bestand opgenomen. In deze les kom je dan ook alles te weten over het catalogusbestand: je leert zo'n bestand maken en aanvullen door het importeren van foto's vanaf harde schijf of geheugenkaart. 

De fotobewerkingen die je uitvoerde in Lightroom wil je niet verliezen en nog veel minder wil je de foto's zelf kwijtspelen. Daarom eindigt deze les met enkele tips voor het maken van een back-up, zowel van het catalogusbestand als van de originele foto's.

De module Bibliotheek van Lightroom Classic is dé uitvalsbasis voor het bekijken, filteren en sorteren van jouw foto’s. We starten de les dan ook met een rondleiding doorheen de panelen en deelvensters van deze module.

In de weergave Raster zie je een overzicht van je foto's via miniaturen in cellen met statuspictogrammen. 

Vanuit de Bibliotheek start je ook de fotobewerking, maar voor je een foto bewerkt, wil je deze allicht eerst goed bekijken. Je kan één foto bekijken en er sterk op inzoomen om alle details te analyseren. Twee foto's kan je vergelijken en meerdere foto's kan je beoordelen in respectievelijk de weergaves Vergelijken en Beoordelen.

Camera-instellingen worden door de camera automatisch als metagegevens weggeschreven bij elke foto. We kijken waar we deze zogenaamde EXIF-gegevens kunnen raadplegen.

De naam van de fotograaf en een copyrightmelding zijn ook nuttige gegevens die je bij sommige camera's kan invullen waarna deze automatisch in de EXIF- of IPTC-lijst worden opgenomen. In de les wordt getoond hoe je dit precies kan invullen via de cameramenu's.

Andere metagegevens, zoals titels en bijschriften, zal je pas na de opname invullen voor één of enkele foto's tegelijkertijd, via het deelvenster Metagegevens in de module Bibliotheek.

Daarna bekijken we alle extra kenmerken die je via Lightroom kan toekennen aan foto's: Classificaties, Vlaggen, kleurcodes en natuurlijk ook Trefwoorden. Dankzij deze kenmerken kan je later de juiste foto sneller terugvinden.

Lightroom kan automatisch Gezichten vinden in jouw foto's. In de weergave Mensen kan je vervolgens aan die gezichten ook namen toekennen. Zo kan je later snel foto's terugvinden waar een bepaalde persoon op te zien is.

Ook het afspelen en andere mogelijkheden met videobestanden komen op het einde van de les aan bod.

Zoals je documenten in mappen en dozen opbergt en echte foto's in albums en archiefdozen bewaart, zo kan je in Lightroom je digitale foto's in Verzamelingen en Verzamelingssets indelen.

Hoewel het eerder een filter dan een verzameling is, kan je een Slimme verzameling gebruiken om foto's die op een bepaalde manier bij elkaar horen, samen te brengen.

Ook het nut van het op elkaar zetten van foto's via Stapels komt in de les aan bod. Het is een zeer nuttige optie om foto's die op ongeveer hetzelfde moment werden gemaakt, als één geheel te beschouwen. Het stapelen van foto's kan trouwens ook automatisch verlopen.

Na de soms wat minder boeiende activiteiten in de module Bibliotheek, gaan we eindelijk foto's bewerken! Dat doen we vooral in de module Ontwikkelen van Lightroom Classic. Daarom start de les met een rondleiding doorheen de panelen en deelvensters van deze module.

Eén van de meest uitgevoerde bewerkingen in een digitale foto is uiteraard het aanpassen of verbeteren van de belichting. Een handige en vaak ook snelle manier om dit te doen, verloopt via het aanpassen van zones in het Histogram via het gelijknamige deelvenster in de module Ontwikkelen.

De belichting kan ook aangepast worden via schuifregelaars met logische namen in het deelvenster Standaard.

Een eerste stap naar het aanpassen van de kleuren in een foto verloopt via een keuze voor een Profiel en dus start de les met een overzicht van enkele kleurrijke profielen of beeldstijlen in Lightroom.

Kleuren verbeteren, door het weghalen van een kleurzweem, kan op verschillende manieren. Je kan de Kleurtemperatuur handmatig aanpassen en/of de balans Paars/Groen wijzigen. We kijken ook hoe je op een professionele manier de kleuren perfect kan krijgen door tijdens de opname een witte kaart mee te fotograferen. Die kan je nadien in Lightroom, via het gereedschap 'Witbalans selecteren', aanklikken om de juiste kleurweergave te bekomen.

Soms mogen kleuren wat sterker zijn. Via de schuivers Levendigheid en Verzadiging kan je dat bekomen. Wat het verschil is tussen beide kom je uiteraard ook in de videoles te weten.

Foto's echt scherper maken, dat is een moeilijke opgave. Gelukkig kan je door het aanpassen van lokale contrasten via schuivers Textuur, Helderheid en 'Nevel verwijderen' een foto ook zodanig verbeteren dat er meer details zichtbaar worden en het resultaat een scherper beeld lijkt.

Bewerkingen in foto's worden bijgehouden in het catalogusbestand, maar niet definitief toegepast op de originele bestanden. Wil je een bewerkte foto doorsturen via e-mail of naar een website, dan zal je die foto moeten exporteren. Tijdens het exporteren kan je een nieuw bestandsformaat kiezen, waaronder JPG, TIFF of DNG. Je kan ook de bestandsnaam aanpassen, het formaat verkleinen en nog veel meer. 

Je kan een watermerk laten plaatsen bovenop de foto. We bespreken de mogelijkheden om zo'n watermerk vorm te geven en toe te passen op geëxporteerde foto's.

Je mooiste foto's kan je vanuit de module Bibliotheek ook publiceren naar fotodeelsite Flickr. Met het stappenplan uit de videoles kan je dit binnen enkele minuten voor mekaar krijgen.

Hoewel het niet de beste back-upoplossing is, kan je rechtstreeks vanuit Lightroom een grote collectie foto's branden op een dvd of Blu-ray. Dat wordt dan ook even gedemonstreerd op het einde van de videoles.

Hoge ISO-waarden leveren kleurruis op en lange sluitertijden zorgen voor meer luminantieruis in foto's. Beide vormen van ruis kan je via de camera al laten aanpassen, maar voor Rawbestanden zal dit weinig effect hebben. Natuurlijk kan je Lightroom inzetten om de meeste ruis weg te werken via de juiste schuivers in het deelvenster Details.

In datzelfde deelvenster vind je ook opties om de scherpte in foto's te verhogen, al is dat eerder een illusie. Met de juiste werkwijze kan je de indruk geven dat je foto's net iets scherper zijn dan ze oorspronkelijk waren.

Geen enkele lens of objectief is vrij van fouten. In deze les worden de belangrijkste lensfouten besproken en kijken we of en hoe je fouten al tijdens de opname kan laten aanpassen door de camera. Helaas werkt dit niet altijd voor Rawbestanden. Lightroom voorziet in de module Ontwikkelen dan ook een uitgebreid deelvenster Lenscorrecties met daarin voldoende opties om de meest courant voorkomende lensproblemen, met name kleurafwijking (chromatische aberratie), vervorming en vignettering  te verminderen of zelfs volledig weg te werken.

Tijdens het fotograferen kan het al eens gebeuren dat je de camera wat schuin hield, met een scheve horizon tot gevolg. Dat kan je automatisch of met het gereedschap Rechttrekken gemakkelijk achteraf corrigeren via de opties in het venster Uitsnijdbedekking van de module Ontwikkelen.

Een veel gebruikt principe in de kunst en in de fotografie is dat van de gulden snede of Gouden verhouding zoals het in Lightroom wordt genoemd. Dankzij de juiste uitsnijdhulplijnen kan je een foto achteraf zo bij- of uitsnijden dat deze perfect voldoet aan dit principe. Deze en andere mogelijkheden om foto's uit te snijden komen dan ook aan bod in de videoles.

Geen lensfout en ook geen compositiefout is het fenomeen 'vallende gebouwen'. Door het perspectief aan te passen via het deelvenster Transformatie kan je een gebouw weer 'oprichten'. Dat kan automatisch of halfautomatisch via de opties die onder Upright worden ingedeeld. Handmatig corrigeren via de juiste schuivers kan natuurlijk ook.

Door olie en stofjes op de sensor van de camera kan je stippen en strepen op je foto's krijgen. Om die weg te werken voorziet Lightroom in het venster 'Vlekken verwijderen'. Met een paar muisklikken verwijder je effectief oliedruppels en stofjes uit je foto's. Dit doe je met een penseel en dat heeft in Lightroom een aantal opties die dan ook in het begin van de les gedemonstreerd worden.

Storende elementen zijn niet altijd te vermijden, maar met wat geluk en een dosis geduld kan je via de optie Klonen of Retoucheren in het venster 'Vlekken verwijderen' ook verkeersborden, kabels of toeristen uit een foto verwijderen.

Vertoont slechts een beperkt deel van de foto een probleem met de belichting, kleur of contrast? Dan kan dat verbeterd worden via het aanbrengen van een Masker. Lightroom biedt verschillende vormen of soorten maskers. We bekijken eerst de automatische maskers en daarna het masker Penseel. Met drie verschillende penselen kan je probleemgebieden aanpakken: een A en een B penseel en een penseel Wissen. Deze penselen hebben een aantal interessante opties om het aanpassen efficiënter te laten verlopen.

Omdat het masker Penseel zo veelzijdig is, bekijken we voldoende typische situaties waarin je het kan inzetten.

Opmerking: maskers zijn een recente mogelijkheid in Lightroom. Beschik je nog over een oude versie van Lightroom, dan kan je het gereedschap Aanpassingspenseel gebruiken. Dit gereedschap wordt volledig besproken in een aangepaste videoles.

Het corrigeren van rode ogen in portretfoto's is eveneens een lokale aanpassing. Je verneemt in een aparte video hoe je via het gereedschap Rode-ogencorrectie komaf maakt met fout gekleurde ogen in foto's van personen of dieren.

Intussen hebben we al enkele toepassingen ontdekt van de Maskers in Lightroom. We hebben ze nog lang niet allemaal besproken. In deze les zullen we de mogelijkheden van bereikmaskers bekijken. Met een bereikmasker Luminantie kan je een deel van een foto een andere helderheid geven en met bereikmasker Kleur kan je een kleurrijk deel in een foto een totaal andere kleur geven.

Tegenwoordig kunnen we in bepaalde foto’s zelfs de scherptediepte achteraf aanpassen, namelijk met een bereikmasker Diepte. 

Een landschapsfotograaf werkte vroeger vaak met een grijze of blauwe verloopfilter om heldere luchten donkerder te maken zodat deze niet overbelicht op de foto stonden. Vandaag kan je die perfect simuleren in Lightroom via de opties onder Masker. Naast het masker penseel biedt Lightroom namelijk ook het masker Lineair verloop. Met dit krachtig hulpmiddel kan je ook vele andere aanpassingen en effecten bekomen.

Een soft-focusfilter werd in het verleden ook vaak gebruikt, vooral bij portretfotografie. Het midden van de foto scherp houden en de randen onscherp maken, dat is zo gebeurd dankzij het masker Radiaal verloop. Daarnaast kan je met dit ovalen masker nog vele andere speciale bewerkingen uitvoeren. Wat dacht je van het simuleren van een zonsondergang in een oorspronkelijke saaie, bewolkte landschapsfoto? Hoe je dat voor mekaar krijgt kom je ook in deze videoles te weten.

Opmerking: maskers zijn een recente mogelijkheid in Lightroom. Beschik je nog over een oude versie van Lightroom, dan kan je de gereedschappen Gegradueerd filter en Radiaalfilter als alternatief voor de hiervoor genoemde maskers gebruiken. Beide gereedschappen wordt volledig besproken in een aangepaste videoles.

Een polarisatiefilter is een veelzijdige filter die ook vandaag nog heel interessant is voor landschapsfotografie. Een aantal effecten van die filter kunnen ook in Lightroom worden nagebootst. We kijken in deze les hoe we luchten contrastrijker en groene landschapselementen meer verzadigd kunnen maken en hoe warmtenevels kunnen verminderd worden.

Voor één van die bewerkingen hebben we de opties uit het deelvenster 'HSL / Kleur' nodig. Via dat deelvenster zijn nog enkele andere effecten mogelijk, waaronder het, op één accentkleur na, zwart-wit maken van een foto.

Ook met een infrarooddoorlaatfilter kunnen mooie, contrastrijke zwart-wit foto's gemaakt worden. Dit is een moeilijke filter om in de praktijk te gebruiken. Zouden we met Lightroom die filter ook kunnen simuleren?

In zeer contrastrijke lichtomstandigheden, zoals bij interieurs overdag of in tegenlichtsituaties, slaagt de camera er niet in om alle helderheden in één opname vast te leggen. In meerdere opnames, bijvoorbeeld met de bracketingtechniek, kan het wel lukken. Met Lightroom kan je die meerdere opnames samenvoegen tot één HDR foto.

Een zeer weids landschap of een zeer hoog of breed gebouw moet je misschien ook in meerdere opnames fotograferen. Voor Lightroom is het geen probleem om ook die foto's samen te voegen tot een panoramafoto.

En wanneer je een weids, contrastrijk belicht landschap moet fotograferen, dan kan je een hele reeks foto's maken die Lightroom voor jou samenvoegt tot een HDR panorama.

Zwart-wit foto's zijn vandaag nog steeds populair.  In vroegere tijden werden echte kleurfilters gebruikt voor sterkere zwart-wit foto's, vooral een rode filter werd vaak gebruikt. Klinkt eigenaardig, maar in het begin van de les zal de reden duidelijk worden. Vandaag gaan we deze kleurfilters simuleren in programma's als Lightroom.

Een digitale zwart-wit foto start met een Rawbestand in kleur. We bekijken de zwart-wit profielen en de zwart-wit voorinstellingen in de module Ontwikkelen. Daarna volgt een stappenplan voor wie meer controle wenst over de omzetting van kleur naar zwart-wit.

Verder in deze laatste les gaan we de nostalgische toer op en bewerken we foto's in een Sepiastijl mét verouderingseffecten Korrel en Vignet uit het deelvenster Effecten.